Nowoczesne metody leczenia endometriozy. Co przyniesie przyszłość?

Obecnie choroba nie jest wyleczalna, ale medycyna oferuje coraz skuteczniejsze rozwiązania w celu zminimalizowania negatywnych czynników wpływających na funkcjonowanie organizmu.

Endometrioza to przewlekła choroba polegająca na nieprawidłowym rozroście tkanek podobnych do endometrium (błony śluzowej wyścielającej jamę macicy) poza jamą macicy. Zmiany takie mogą się ulokować w jajnikach, jajowodach, otrzewnej, pęcherzu moczowym czy nawet jelitach.

Choroba głównie objawia się wieloma nieprzyjemnymi dolegliwościami, m.in.:

• obfitymi, bolesnymi i nieregularnym krwawieniem miesiączkowym,

• bolesną owulacją,

• bólem podczas oddawania moczu,

• biegunkami i zaparciami,

• przewlekłym zmęczeniem,

• odczuwaniem bolesności podczas współżycia,

• bólem w okolicy narządów miednicy mniejszej, ale też kręgosłupa.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wymienione symptomy, chociaż dokuczliwe, bywają ignorowane. "Taka uroda" - zwykle się mówi, gdy ktoś narzeka na bolesne okresy. Dopiero zaostrzenie objawów bądź problemy z zajściem w ciążę motywują do przebadania się. To właśnie w takich skrajnych sytuacjach rozpoznawana jest ta choroba.

Endometrioza jest nieuleczalna. Jednak medycyna oferuje różne rozwiązania w celu złagodzenia przykrych dolegliwości, zahamowania rozwoju choroby, zachowania bądź przywrócenia płodności oraz poprawy jakości życia i codziennego funkcjonowania.

Terapia skupia się głównie na farmakologii oraz leczeniu chirurgicznym. Ponadto można korzystać z fizjoterapii, dietoterapii oraz psychoterapii. Choroba oddziałuje bowiem nie tylko na układ rozrodczy, ale również na inne organy, wpływa też na pogorszenie samopoczucia.

Endometrioza, dzięki rozwojowi medycyny oraz rozpowszechnianiu wiedzy o chorobie, jest coraz skuteczniej leczona.

W obszarze leczenia chirurgicznego na uwagę zasługuje chirurgia robotyczna. Operacje z wykorzystaniem np. systemu DaVinci, pozwalają na bardziej precyzyjne usuwanie ognisk endometriozy. Jednocześnie ogranicza się ryzyko komplikacji: krwawień czy uszkodzenia narządów. Skraca się też czas pobytu w szpitalu, redukuje ból pooperacyjny i blizny po zabiegu.

Zabieg z wykorzystaniem robota trwa zazwyczaj od 2 do 4 godzin i rozpoczyna się od wprowadzenia pacjentki w znieczulenie ogólne i wykonania kilku niewielkich nacięć w powłokach brzusznych. Przez te otwory wprowadza się kamerę 3D HD oraz ramiona robota wyposażone w precyzyjne narzędzia chirurgiczne. Chirurg, siedząc przy konsoli, steruje robotem, usuwając ogniska endometriozy i ewentualne zrosty z dużą dokładnością, chroniąc przy tym nerwy i sąsiednie narządy. Po zakończeniu operacji narzędzia są usuwane, nacięcia zszywane, a pacjentka wybudzana z narkozy.

Chociaż roboty znajdują się jedynie w wybranych placówkach medycznych, to chirurgiczne leczenie endometriozy stopniowo idzie w kierunku coraz bardziej precyzyjnych zabiegów, minimalizujących powikłania.

Osoby działające na rzecz pomocy kobietom z endometriozą z nadzieją patrzą w stronę badań genetycznych. Lucyna Jaworska-Wojtas, prezes fundacji "Pokonać Endometriozę" wskazuje na publikację "The phenotypic and genetic association between endometriosis and immunological diseases", która ukazała się w czasopiśmie "Human Reproduction". - Niedawne badania wskazujące na związek endometriozy z chorobami autoimmunologicznymi dają nadzieję na lepsze zrozumienie choroby - wyjaśnia ekspertka.

Wspomniane opracowanie pokazuje nowe spojrzenie na powiązanie endometriozy z rozwojem innych poważnych chorób. Naukowcy bazowali na danych pochodzących z brytyjskiego Biobanku, przeanalizowali przy tym 8 tys. przypadków endometriozy i 64 tys. przypadków chorób immunologicznych. Pozwoliło im to dostrzec pewne zależności. Odkryli, że kobiety z endometriozą mają od 30 do 80 proc. wyższe ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych, jak np. reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego czy celiakii, a także schorzeń zapalnych, takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów i łuszczyca.

Co istotne, badanie po raz pierwszy ujawnia wspólne podstawy genetyczne tych chorób, szczególnie było to zauważalne między endometriozą a RZS oraz chorobą zwyrodnieniową stawów, w mniejszym stopniu ze stwardnieniem rozsianym.

Naukowcy mają nadzieję, że ich praca przyczyni się do opracowania nowych strategii terapeutycznych dla endometriozy oraz powiązanych z nią chorób immunologicznych.

Lucyna Jaworska-Wojtas zachęca również do zapoznania się z badaniami naukowymi prezentującymi odziaływanie środowiska na zdrowie kobiet: "Associations between persistent organic pollutants and endometriosis: A multiblock approach integrating metabolic and cytokine profiling" opublikowane w "Environment International".

Zespół autorów stawia tezę, że tzw. Persistent Organic Pollutants (Trwałe Zanieczyszczenia Organiczne) - substancje chemiczne wykazujące się dużą trwałością, utrzymujące się przez wiele lat w wodzie czy powietrzu, a nawet w organizmach żywych - zwiększają ryzyko endometriozy. Związki te były powszechnie stosowane w latach 60. i 70., ale zostały zakazane ze względu na stwierdzoną toksyczność.

To pierwsze tego typu badanie na ludziach, które wskazuje na możliwe mechanizmy biologiczne łączące zanieczyszczenia chemiczne z rozwojem endometriozy. Prace w tym obszarze będą kontynuowane.

Naukowcy liczą, że wyniki pomogą opracować strategie prewencyjne i nowe, nieinwazyjne narzędzia diagnostyczne.

- W kontekście endometriozy zwraca się coraz częściej uwagę na holistyczne podejście do choroby, warto tutaj wspomnieć o badaniu COGENS, które wskazuje na to, że terapia poznawczo-behawioralna poprawia jakość życia u pacjentek operacyjnie leczonych na endometriozę - tłumaczy ekspertka.

Wspomniane badanie zostało opisane w artykule "Improving Health-Related Quality of Life in Patients with Endometriosis-Related Chronic Pain: The COGENS Trial" opublikowanym w "The Lancet". Przedstawia wyniki działań holenderskich naukowców, którzy współpracowali z grupą 100 kobiet. Uczestniczki podzielono na dwie grupy: te, które skorzystały wyłącznie z operacji oraz te, które oprócz zabiegu, poddały się terapii poznawczo-behawioralnej. Wyniki pokazały, że u kobiet korzystających z terapii znacznie poprawiła się jakość życia.

- Mamy nadzieję, że prowadzone obecnie badania pozwolą odkryć przyczynę choroby oraz wynaleźć nowe leki, które będą skuteczniejsze i mniej obciążające niż obecnie stosowane terapie, a przede wszystkim pozwolą kobietom z endometriozą żyć bez bólu i ograniczeń, jakie niesie ta choroba - wyjaśnia prezeska fundacji wspierającej kobiety z endometriozą.

Ekspertka zaznacza też, że szansą na zapoznanie się z nowymi kierunkami rozwoju w leczeniu są spotkania międzynarodowe, np. tegoroczny Światowy Kongres Endometriozy, który odbył się w Sydney. Fundacja udostępnia bezpłatnie sprawozdanie z tego spotkania.

Mówiąc o nowych ścieżkach leczenia endometriozy nie sposób nie wspomnieć o tym, co się dzieje na rodzimym podwórku.

Lucyna Jaworska-Wojtas zwraca uwagę, że możliwości leczenia systematycznie się poprawiają. - Na rynku pojawiają się nowe leki - obecnie trwa proces refundacyjny jednego z nich, Ryeqo, o którego szybkie rozpatrzenie zabiegałyśmy w korespondencji z Ministerstwem Zdrowia - tłumaczy.

- Dodatkowo, dużą nadzieją dla pacjentek są powołane przez Ministerstwo Zdrowia centra leczenia endometriozy. Jesteśmy również w stałym kontakcie z lekarzami pracującymi w tych ośrodkach, którzy zgłaszają swoje propozycje dotyczące usprawnień i dalszej poprawy funkcjonowania systemu opieki nad chorymi - dodaje.

Centra, o których wspomina ekspertka działają w ramach kompleksowego programu leczenia endometriozy, który ruszył wraz z początkiem lipca tego roku. Jest on finansowany ze środków NFZ. Pozwala na całościowe zaopiekowanie kobiet w zaawansowanym stadium choroby, w tym na pogłębioną diagnostykę, leczenie w wyspecjalizowanych ośrodkach czy konsultacje dietetyczne lub psychologiczne. To pierwszy tego typu program leczenia endometriozy obejmujący opiekę medyczną ze wsparciem psychospołecznym i rehabilitacyjnym.