Leczenie endometriozy to nie tylko leki i operacja. Jak wspomóc ten proces?

Endometrioza to schorzenie o podłożu zapalnym, dlatego dieta przeciwzapalna może odegrać istotną rolę w redukowaniu objawów. Potwierdza to w rozmowie z WP abcZdrowie dietetyczka dr n. o zdr. Hanna Stolińska, autorka książki "Endometrioza. Leczenie dietą". Opiera się przede wszystkim na peskatarianizmie, czyli diecie roślinnej połączonej z rybami i owocami morza z wyłączeniem produktów wysokoprzetworzonych, bogatych w cukier i tłuszcze trans.

- Dieta przeciwzapalna skupia się na ograniczeniu lub całkowitym wyłączeniu jaj, nabiału zwierzęcego i mięsa, bo zawierają one najwięcej toksyn zwanych dioksynami, które mają silny potencjał prozapalny. To samo dotyczy białej mąki, ale, uwaga, nie oznacza to, że należy całkowicie wykluczać gluten, o ile nie mamy stwierdzonej nietolerancji na ten składnik. Poza cukrem i produktami wysokoprzetworzonymi, kładzie się też nacisk na eliminację alkoholu i papierosów, które również wzmagają stany zapalne - wyjaśnia ekspertka.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wśród produktów najistotniejszch wymienia się tu warzywa liściaste (rukola, roszponka, szpinak, jarmuż), ale nie tylko, bo większość warzyw, zwłaszcza spożywanych na surowo, wzbogaci dietę o korzystny błonnik i najlepiej przyswajalne witaminy. Zaleca się także wprowadzenie bogatych w przeciwutleniacze owoców jagodowych, ale i jabłek czy świeżego ananasa oraz przypraw takich jak kurkuma (bogata w cenną kurkuminę), imbir, cynamon, oregano i tymianek. Jeżeli planujemy wprowadzić nabiał, warto sięgać po ten pochodzący z produkcji ekologicznej bądź roślinny np. na bazie soi czy owsa.

- To, że soja jest szkodliwa, jest jednym z większych mitów krążących dziś wokół żywienia, o ile, oczywiście, nie mamy na nią alergii - mówi dietetyczka.

Dr Stolińska podkreśla jednak, że dobór sposobu żywienia i wykluczeń potencjalnych produktów nie jest uniwersalny i zależy od stopnia nasilenia objawów i stadium choroby, jednak w przypadku pacjentek o silnych dolegliwościach bólowych i rozwiniętej endometriozie sprawdza się dość rygorystyczna dieta przeciwzapalna.

- Większość moich pacjentek wprowadza "porządną" dietę przeciwzapalną, która wymaga pewnej konsekwencji, ale i przynosi wymierne efekty. Mówimy tu o diecie roślinnej wykluczającej mięso i nabiał, ale za to bogatej w tłuste ryby i owoce morza. Ona cechuje się przede wszystkim dobrą podażą kwasów Omega o doskonałej przyswajalności, znacznie większej niż przy samej suplementacji. W tym sposobie żywienia należy także wykluczyć produkty przetworzone, bogate w cukier czy tłuszcze trans, które najbardziej sprzyjają stanom zapalnym - mówi.

- Dla wielu taki sposób żywienia może się wydawać rygorystyczny, ale większość pacjentek, które decydują się go wprowadzić, szybko obserwuje ogromną poprawę samopoczucia. Nawet po kilku tygodniach wracają i mówią, że dolegliwości bólowe zmniejszyły się na tyle, że były w stanie odstawić leki – dodaje.

U pacjentek o mniej nasilonych objawach, rozwiązaniem mogą być łagodniejsze zmiany w żywieniu obejmujące np. wprowadzenie mięsa i jaj z hodowli ekologicznych, zamiast całkowitej eliminacji tych produktów.

Warto jednak zaznaczyć, że dieta przeciwzapalna jest niezwykle zdrowym i polecanym sposobem żywienia również przy wielu innych schorzeniach, a także u zdrowych osób.

- Ja jestem wielką fanką takiego żywienia, bo już samo środowisko, w którym dziś żyjemy, sprzyja stanom zapalnym - stres, wolne rodniki, zanieczyszczenia cały czas oddziałują na nasz organizm - podkreśla dr Stolińska.

U kobiet z endometriozą często obserwuje się niedobory witaminy D, która moduluje odpowiedź immunologiczną i zmniejsza produkcję cytokin prozapalnych. Suplementacja witaminą D3 może więc korzystnie wpływać na przebieg choroby.

- Pacjentkom często rekomenduje się witaminę D, oczywiście po określeniu czy faktycznie cierpią na jej niedobór. To samo tyczy się wysokich dawek kwasów Omega-3 i w tym przypadku niezwykle ważne jest, aby postawić na dobrej jakości suplement, który będzie zawierał odpowiednie stężenie kwasów EPA i DHA. Nierzadko pacjentkom sugeruje się także wprowadzenie kwercetyny, koenzymu Q10, kurkuminy i berberyny – wymienia dr Stolińska.

Podkreśla jednocześnie, że każda suplementacja powinna być poprzedzona wizytą u specjalisty, bo "Polacy mają tendencję do łykania suplementów garściami". Na to zwraca uwagę także specjalistka ginekologii dr n. med. Joanna Bubak.

- U pacjentek z endometriozą, w ramach leczenia uzupełniającego, rekomenduje się indywidualnie dobraną suplementację. Skład suplementów powinien być każdorazowo konsultowany z lekarzem prowadzącym i dietetykiem klinicznym, a jego wybór oparty na wynikach badań i ewentualnych niedoborach. Do często zalecanych substancji należą m.in. resweratrol, kurkumina, olej z wiesiołka, N-acetylocysteina (NAC), koenzym Q10, a także witaminy - szczególnie D3 i kompleks witamin z grupy B. Dodatkowo, w celu wsparcia równowagi psychicznej, stosowana bywa również ashwagandha. Należy jednak podkreślić, że suplementacja powinna być dostosowana indywidualnie, a wiele składników o działaniu przeciwzapalnym można również dostarczyć poprzez odpowiednio zbilansowaną dietę - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie.

- Resweratrol jest w diecie składnikiem bardzo pożądanym, ale warto mieć na uwadze, że niektóre publikacje naukowe wskazują, że musielibyśmy go spożywać w bardzo dużych ilościach, aby faktycznie przyniósł efekt terapeutyczny, a to już wiąże się z ryzykiem skutków ubocznych – ostrzega dr Stolińska.

- Warto też uważać na cynk i selen, bo o ile również są one pierwiastkami cennymi w diecie, bywają zalecane bez wyraźnych wskazań i stosowane w nadmiarze – dodaje.

Objawy endometriozy możę nasilać także stres psychiczny, wpływając na osie hormonalne i reakcje zapalne. Badania pokazują, że metody takie jak trening uważności (mindfulness), medytacja, joga czy terapia poznawczo-behawioralna mogą skutecznie redukować stres, a co za tym idzie - ból i poprawiać jakość życia kobiet z endometriozą.

- Kluczowym założeniem holistycznego podejścia do endometriozy jest wygaszanie stanu zapalnego w organizmie. Oprócz leczenia farmakologicznego i diety, istotną rolę odgrywa także styl życia - szczególnie taki, który sprzyja redukcji stresu – zaznacza dr Bubak.

Kolejną ważną metodą wspierającą leczenie endometriozy jest także fizjoterapia uroginekologiczna, która z założenia może zmniejszać napięcie mięśni dna miednicy, redukować ból w czasie współżycia (dyspareunię), poprawiać postawę i mobilność.

- Bardzo pomocnym i skutecznym narzędziem w łagodzeniu objawów endometriozy jest fizjoterapia uroginekologiczna. Jej pierwszym etapem jest ocena funkcjonalna mięśni dna miednicy, a także postawy ciała, wzorca oddechowego oraz napięć mięśniowych. W dalszym etapie stosuje się terapię manualną obejmującą obszar miednicy mniejszej, pracę z powięziami, a także, w razie potrzeby, z przeponą, co może wiązać się na przykład z treningiem prawidłowego wzorca oddechowego. Czasem włączane są również techniki osteopatyczne. Głównym celem fizjoterapii uroginekologicznej jest rozluźnienie nadmiernie napiętych tkanek, poprawa krążenia, a przez to zmniejszenie dolegliwości bólowych - wyjaśnia ginekolożka.

Aleksandra Zaborowska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła:

• Parazzini F. et al. Human Reproduction Update, 2013;19(5):568–576.
• Harris HR et al. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2018;219(5):469.e1–469.e12.
• Ferrero S. et al. Reproductive Sciences, 2016;23(3):386–391.
• Porpora MG et al. Gynecological Endocrinology, 2019;35(6):506–509.
• Yavuz E. et al. Gynecologic and Obstetric Investigation, 2019;84(6):591–597.